2025 ÖABT Türk Dili ve Edebiyatı Eski Türk Edebiyatı Video Ders Notları BENGİ 2 Benim Hocam Yayınları

ÖABT Türk Dili ve Edebiyatı sınavında Eski Türk Edebiyatı konusu, Türk edebiyatının kökenlerine ışık tutan ve Orta Asya’daki ilk edebi metinlerin incelendiği bir dönemdir. Eski Türk Edebiyatı, özellikle Göktürk, Uygur ve Karahanlı dönemlerini kapsayan bir süreçtir. Bu dönem edebiyatı, hem şairlerin hem de yazarların kullandığı dil ve anlatım biçimleri açısından çok önemli izler taşır.

Eski Türk Edebiyatı'nın Genel Özellikleri

1. Zaman Dilimi: Eski Türk Edebiyatı, 6. yüzyıl ile başlayıp 13. yüzyıla kadar devam eden dönemi kapsar. Bu dönemde, Türkler Orta Asya'da yaşamlarını sürdürürken, özellikle Göktürk ve Uygur Devletleri zamanında pek çok edebi eser ortaya konmuştur.

2. İlk Yazılı Eserler ve Kaynaklar:

   • Orhun Yazıtları: Eski Türk Edebiyatı’nın en önemli örneği, Orhun Yazıtlarıdır. Bu yazıtlar, Göktürk alfabesiyle yazılmış olup, Türk edebiyatının ilk yazılı belgeleridir. Bilge Kağan, Kültigin ve Tonyukuk’un adlarıyla anılan bu yazıtlar, sadece edebi değil, aynı zamanda tarihî bir değer taşır.
   • Köktürk Yazıtları: Bu yazıtlar da Göktürkler dönemine ait olup, halkın hükümdara olan bağlılığını ve o dönemin toplumsal yapısını anlatan metinlerdir.
   • Uygur Dönemi Edebiyatı: Uygurlar, Budizm, Maniheizm ve Hristiyanlık gibi dini metinleri Türkçeye çevirmişlerdir. Bu çeviriler, Eski Türk Edebiyatı'nın önemli parçalarını oluşturur.

3. Edebi Türler:

   • Destanlar: Eski Türk Edebiyatı’nda en önemli edebi türlerden biri destanlardır. Destanlar, halkın kahramanlık, savaş ve kültürel olaylarını konu alır. Göktürkler dönemine ait Ergenekon ve Bozkurt Destanı gibi eserler, bu dönemin önemli edebiyat örneklerindendir.
   • Yazıtlar ve Anıtlar: Orhun Yazıtları gibi anıtlar, yazılı birer edebi metin olmanın yanı sıra, aynı zamanda toplumsal ve kültürel değerleri anlatan önemli metinlerdir.
   • Dini Edebiyat: Uygur dönemi ile birlikte dini metinler Türkçeye çevrilmeye başlanmış, hem halkın hem de yöneticilerin eğitiminde kullanılan eserler ortaya çıkmıştır. Bu metinler arasında Töre (yönetim) ve İslam dini ile ilgili öğretileri içeren eserler bulunmaktadır.

4. Dil ve Anlatım:

   • Eski Türk Edebiyatı’ndaki dil, zamanla gelişmiş olsa da, özellikle Göktürk ve Uygur döneminde eski Türkçeye dayanan bir dil yapısı kullanılmıştır. Bu dönemde kullanılan dilde ses uyumu, eklemeli yapı ve kelime türetme gibi dil özellikleri öne çıkar.
   • Göktürk alfabesi (Orhun alfabesi), dönemin edebi eserlerinde sıkça kullanılmıştır. Türkçenin ilk yazılı örneklerini sunan bu alfabe, günümüz Türkçesinin gelişiminde büyük bir öneme sahiptir.

5. Edebiyatın Temalar ve Konuları:

   • Kahramanlık ve Devlet Yönetimi: Eski Türk Edebiyatı’nda devletin varlığı ve kahramanlık, özellikle Orhun Yazıtları’nda vurgulanan temel temalardandır. Hükümdarların, toplumlarına adaletli bir şekilde hükmetmeleri, Türk milletinin birliğini ve gücünü simgeler.
   • Doğa ve Yaratılış: Eski Türkler’in doğa ve evren hakkındaki düşüncelerini, özellikle Ergenekon Destanı ve Bozkurt Destanı gibi metinlerde görmek mümkündür.
   • Toplumsal Hayat ve Ahlak: Eski Türk Edebiyatı, halkın yaşam tarzını, geleneklerini ve ahlaki değerlerini yansıtan eserlerle de önemli bir kültürel miras bırakmıştır.

Eski Türk Edebiyatı’nın Önemi:

• Eski Türk Edebiyatı, Türk halkının kültürel kimliğinin temel yapı taşlarını oluşturur. Dönemin edebi eserleri, sadece edebiyat açısından değil, aynı zamanda tarih, kültür ve toplum açısından da çok büyük bir öneme sahiptir.
• Bu edebiyat, Türk dilinin ve düşüncesinin evrimini görmek adına önemli ipuçları sunar. Türkçenin ilk yazılı metinlerinden günümüze kadar uzanan dilsel değişimi anlamak, Eski Türk Edebiyatı ile mümkün olur.
• Ayrıca, Eski Türk Edebiyatı, edebi türlerin ve geleneklerinin Türk edebiyatındaki gelişimini izlemek açısından da bir köprü işlevi görür.

Sonuç:

Eski Türk Edebiyatı, Türk milletinin tarihî geçmişini, kültürünü ve edebi birikimini anlamamız için oldukça önemli bir alan sunar. Bu edebiyat dönemi, Türk dilinin ilk yazılı eserlerinin ortaya konduğu ve Türk halkının dünya görüşünün şekillendiği bir dönemi kapsar. Göktürk ve Uygur alfabesinin kullanıldığı metinler, edebiyatın sadece bir sanat değil, aynı zamanda bir kültür taşıyıcısı olduğunu gösterir. Bu nedenle Eski Türk Edebiyatı, hem dil hem de kültür açısından zengin ve derinlemesine incelenmesi gereken bir alandır.